Πότε ἀρχίζει ἡ ἀγωγή τῶν παιδιῶν.

Η ΑΓΩΓΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΟΣΙΟ ΠΟΡΦΥΡΙΟ

 Πότε ἀρχίζει ἡ ἀγωγή τῶν παιδιῶν.

Ὁ Ἅγιος Πορφύριος τόνιζε ὅτι ἡ ἀγωγή τῶν παιδιῶν πρέπει νά ἀρχίζει ἀπό τήν στιγμή τῆς συλλήψεως τους¹. Τότε μπαίνουν τά πρῶτα γερά θεμέλια γιά τήν μελλοντική ὀρθή ἀγωγή. Σ’ αὐτό συμφωνεῖ μέ τόν Ἅγιο Ἰωάννη τό χρυσοῦν στόμα τῆς Ἐκκλησίας. «Δέν εἶναι δυνατόν νά γίνει κακός», διδάσκει ὁ Ἱερός ὁ Χρυσόστομος, «αὐτός, πού ἀπό τήν ἀρχή ἀπήλαυσε πολύ ἐπιμέλεια καί φροντίδα»· αὐτός πού ἔτυχε σωστῆς ἀγωγῆς ἀπό τήν στιγμή τῆς συλλήψεώς του στήν μήτρα τῆς μητέρας του.

 «Τὸ ἔμβρυο», παρατηρεῖ ὁ Ὅσιος Πορφύριος, «ἀκούει κι αἰσθάνεται μέσα στὴν κοιλιὰ τῆς μητέρας του…Ὅ,τι αἰσθάνεται ἡ μητέρα, λύπη, πόνο, φόβο, ἄγχος κ.λπ., τὰ ζεῖ κι αὐτό. Ἂν ἡ μάνα δὲν τὸ θέλει τὸ ἔμβρυο, ἂν δὲν τὸ ἀγαπάει, αὐτὸ τὸ αἰσθάνεται καὶ δημιουργοῦνται τραύματα στὴν ψυχούλα του, ποὺ τὸ συνοδεύουν σ’ ὅλη του τὴ ζωή. Τὸ ἀντίθετο συμβαίνει μὲ τ’ ἅγια συναισθήματα τῆς μάνας.

Ὅταν ἔχει χαρά, εἰρήνη, ἀγάπη στὸ ἔμβρυο, τὰ μεταδίδει σ’ αὐτὸ μυστικά, ὅπως συμβαίνει μὲ τὰ γεννημένα παιδιά.Γι’ αὐτὸ, πρέπει ἡ μητέρα νὰ προσεύχεται πολὺ κατὰ τὴν περίοδο τῆς κυήσεως καὶ ν’ ἀγαπάει τὸ ἔμβρυο, νὰ χαϊδεύει τὴν κοιλιά της, νὰ διαβάζει ψαλμούς, νὰ ψάλλει τροπάρια, νὰ ζεῖ ζωὴ ἁγία. Αὐτὸ εἶναι δική της ὠφέλεια· ἀλλὰ κάνει θυσίες καὶ γιὰ χάρη τοῦ ἐμβρύου, γιὰ νὰ γίνει καὶ τὸ παιδὶ πιὸ ἅγιο, ν’ ἀποκτήσει ἀπ’ τὴν ἀρχὴ ἅγιες καταβολές»² .

 Ὅταν τό παιδί ἀποκτήσει ἀπό τήν κοιλία τῆς μητέρας του τίς καταβολές τῆς ἁγιότητας, τότε κατά κανόνα θά ἔχει μία καλή πνευματική ἐξέλιξη, πού θά τό ὁδηγήσει στή σωτηρία.

 -Αὐτό εἶναι μία μεγάλη ἀλήθεια. Ἀλλά γιατί;
-Διότι ἡ ἁμαρτία, ἡ ἀποστασία ἀπό τόν Θεό, δέν εἶναι μές τήν φύση μας. Οἱ διάφορες ἁμαρτωλές προκλήσεις ἀπό τήν κοινωνία, δέν μποροῦν νά νικήσουν μιά σωστή καί ἐπιμελημένη φροντίδα-ἀγωγή, ὅπως εἶναι αὐτή πού προσφέρουν οἱ Χριστιανοί γονεῖς· οἱ πραγματικά Χριστιανοί γονεῖς.
Ἡ ἁμαρτία, ὅσο πολλή κι ἄν εἶναι στήν κοινωνία σήμερα³, ὡστόσο δέν εἶναι τόσο ἰσχυρή -ὅσο διεστραμμένη καί ἄν εἶναι ἡ κοινωνία-, ὥστε νά μπορέσει νά ἐξουδετερώσει αὐτήν τήν ἐπιμελημένη ὀρθόδοξη ἀγωγή, πού θά δοθεῖ ἀπό τους σωστούς χριστιανούς γονεῖς στά παιδιά τους, ἀπό τήν στιγμή τῆς συλλήψεώς τους.
«Ὅλη ἡ κακία τῶν παιδιῶν μας» παρατηρεῖ καί ὁ Μέγας Παιδαγωγός, ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, «προέρχεται ἀπὸ τὴν δική μας ἀμέλεια καὶ ἐπειδὴ δὲν τὰ ὁδηγοῦμε ἀπ’ τὴν ἀρχὴ καὶ ἀπὸ τὴν μικρὴ ἡλικία στὸν δρόμο τῆς εὐσεβείας»⁴.
Θά πρέπει, ἀπό τήν στιγμή τῆς συλλήψεως, νά ἀρχίσει καί ἡ ἀγωγή. Τό πρῶτο καθῆκον τῶν γονέων εἶναι αὐτό. Γι’ αὐτὸ καὶ φώναζε ὁ ἅγιος: Πρώτη φροντίδα μας ἡ οἰκογένεια, τὰ παιδιά.
«Πάντα ἡμῖν δεύτερα ἔστω τῆς προνοίας τῶν παίδων»⁵.

Ἡ ἀγωγή θά ἔχει ὡς κύριο στόχο νά μάθει στό παιδί τήν εὐσέβεια. Ἄν ἀπό τήν πρώτη στιγμή ποτιστεῖ ἡ ὕπαρξή του μέ τήν εὐλάβεια καί τήν Πίστη, τότε εἶναι πολύ πιθανό νά τήν κρατήσει γιά πάντα.

 «Δὲν σοῦ λέω», τονίζει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος,«νὰ κρατήσεις τὸ παιδί σου ἀνύπαντρο καὶ νὰ τὸ στείλεις στὴν ἔρημο ἡ νὰ τὸ ἀναγκάσεις νὰ γίνει μοναχός. Ὄχι δὲ σοῦ τὸ λέω αὐτό. Βέβαια θὰ τὸ ἤθελα καὶ θὰ εὐχόμουν ὅλοι νὰ δεχθοῦν νὰ γίνουν μοναχοί. Ἀλλ’ ἐπειδὴ φαίνεται βαρύ, δὲν ἐπιμένω. Ἀνάθρεψε, λοιπόν, ἕναν ἀθλητὴ τοῦ Χριστοῦ καὶ μάθε τον καὶ σὰν ἄνθρωπος τοῦ κόσμου νὰ εἶναι εὐσεβὴς ἀπὸ μικρὸς»⁶.
Ὀφείλουν οἱ γονεῖς ἀπό τήν πρώτη ἡλικία νά βάλουν σωστούς ὅρους ζωῆς στά παιδιά. «Ἄν λοιπόν ἐξ ἀρχῆς καί ἀπό τήν πρώτη ἡλικία θέσουμε ὅρους ζωῆς καλούς, ὅπως πρέπει τότε δέν θά χρειασθοῦμε μετά νά καταβάλλουμε κόπους ἀλλά ἡ συνήθεια θά γίνει γι’ αὐτά νόμος. Ἄς μήν τά ἐπιτρέπουμε νά ὑποκύπτουν στά ἡδονικά καί νά κάνουν αὐτά πού τά βλάπτουν, οὔτε νά τούς χαριζόμαστε ἐπειδή εἶναι παιδιά. Πρό πάντων ἄς φροντίζουμε γιά τή διαφύλαξη τῆς σωφροσύνης τους· διότι αὐτό περισσότερο ἀπ’ ὅλα καταστρέφει τή νεότητα. Γιά τήν ἐπίτευξη αὐτοῦ ἀπαιτοῦνται πολλοί ἀγῶνες καί πολλή προσοχή. Ἀπό μικρή ἡλικία ἄς τά ὁδηγοῦμε στό γάμο, ἔτσι ὥστε νά δέχονται τή νύμφη μέ καθαρά καί ἀνέπαφα σώματα. Αὐτοί οἱ ἔρωτες εἶναι θερμότεροι. Αὐτός πού σωφρονεῖ πρό τοῦ γάμου, πολύ περισσότερο θά εἶναι σώφρων μετά τό γάμο· ἐνῶ αὐτός πού ἔμαθε νά πορνεύει πρό τοῦ γάμου θά τό κάνει καί μετά τό γάμο» ⁷. Ἡ συνήθεια γίνεται δεύτερη φύση, ὅταν μάλιστα ἀποκτηθεῖ κατὰ τὴ νεαρὴἡλικία. Τὰ παιδιὰ εἶναι μεγάλη παρακαταθήκη. Ὀφείλουμε νὰ τὰ φροντίζουμε γιὰ νὰ μὴν τὰ κλέψει ὁ πονηρὸς καὶ τὰὁδηγήσει σὲἁμαρτωλὲς καταστάσεις, «νή μήν μᾶς τά ἁρπάξει ὁ πονηρός»⁸
Παρατηρεῖ δέ καί ὁ σύγχρονος Ἅγιος Λουκᾶς Κριμαίας: «Ἐξ ἁπαλῶν ὀνύχων, δηλ. ὅταν ἀκόμα εἶναι μικρά (τά παιδιά), πρέπει νὰ ἀρχίζουμε τὴν ἀγωγή, διότι μόνο σὲ πολὺ μικρὴ ἡλικία τὰ παιδιὰ ἀποδέχονται μὲ εὐκολία νουθεσίες καὶ προτροπές. Ἡ ψυχὴ τους εἶναι σὰν τὸ κερὶ μαλακὴ ὅπου κάθε δικός σας λόγος ἢ πράξη μένουν, καὶ τὰ καλὰ καὶ τὰ ἄσχημα παραδείγματα, λόγος ἀγαθὸς ἢ αἰσχρός»⁹. Εἰς ἐπίρρωσιν τῶν λόγων του παραθέτει καί τήν παρατήρησι τοῦ Ἁγίου Τύχωνος τοῦ Ζαντόσκ: «Μικρὸς βλαστός, ὅπου τὸν γέρνεις τέτοια κλίση θὰ πάρει, ἕνα καινούριο δοχεῖο ἂν θὰ ἐκπέμπει μυρωδιὰ ἢ κακοσμία ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὸ μὲ τί θὰ τὸ γεμίσετε, βάζοντας μέσα εἴτε ἀρώματα εἴτε ἀκαθαρσίες»¹⁰.
Πολλοί λένε ὅτι ἡ κοινωνία διαμορφώνει τά παιδιά καί τά ὁδηγεῖ σχεδόν ἀναγκαστικά στό κακό.

Ἄς μήν ξεχνᾶμε ὅμως, ὅτι τό παιδί, μέχρι «νά βγεῖ στήν κοινωνία», θά ζήσει 4-5 χρόνια περιορισμένο. Ὅλα αὐτά τά χρόνια θά τά ζήσει κυρίως μόνο μέ τούς γονεῖς του. Πρέπει, μάλιστα, νά συνυπολογίσουμε σ’ αὐτά καί τούς ἑννέα μῆνες τῆς κυοφορίας του. Ἄς μήν τό ξεχνᾶμε αὐτό, διότι ἡ χρονική αὐτή περίοδος εἶναι ὁ πιό καθοριστικός χρόνος γιά τήν μετέπειτα ζωή του. Οἱ ἐννέα μῆνες τῆς ἐνδομήτριας ζωῆς καί τό πῶς ἔζησε ἡ μητέρα σ’ ἐκείνη τήν χρονική περίοδο ἀσκοῦν μεγάλη ἐπίδραση στήν ὅλη μετέπειτα ζωή καί στόν χαρακτήρα τοῦ παιδιοῦ.

 Ὅταν ὅλα αὐτά τά χρόνια (τά 5 πρῶτα χρόνια), τό παιδί ἔχει πάρει πολλά καί ἰσχυρά ἀντισώματα ἐναντίον τοῦ κακοῦ, ὅταν ἔχει ἀνατραφεῖ «ἐν παιδείᾳ καί νουθεσίᾳ Κυρίου»¹¹τότε δέν θά τό ἐπηρεάσει ἡ κοινωνία μέ τήν ὁποία ἀναγκαστικά θά ἔρθει σέ ἐπαφή. Τό ἀντίθετο· τό ἴδιο θά ἐπηρεάσει θετικά τήν κοινωνία, κι ἄς εἶναι ἀκόμη μικρό παιδάκι.

Δυστυχῶς ὅμως, οἱ γονεῖς πολλές φορές εἶναι ἀνέτοιμοι, ἀνώριμοι πνευματικά, ἀτελεῖς ὡς πρός τήν μετάνοια καί τήν ἐν Χριστῷ ζωή, μέ ἀποτέλεσμα νά μήν δίνουν τή σωστή ἀγωγή, ὅταν τό παιδί εἶναι μικρό. Συνήθως, «ξυπνοῦν» ἀπότομα καί ἐνδιαφέρονται γιά τήν ψυχή καί τόν χαρακτήρα τῶν παιδιῶν τους, ὅταν ἀρχίζουν τά μεγάλα προβλήματα τῆς ἐφηβίας. Τότε ὅμως, εἶναι πολύ ἀργά, γιά νά δώσουν τή σωστή ἀγωγή στά παιδιά. Τότε, τούς μένει νά δείξουν ἀγάπη καί νά κάνουν πολλή προσευχή, γιά νά διορθώσει ὁ Θεός τά δικά τους λάθη καί νά ἀναπληρώσει τίς ἐλλείψεις τῆς ἀγωγῆς πού ἐκεῖνοι ἄσκησαν στά παιδιά τους.

  συνεχίζεται…

Ἱερομόναχος Σάββας ὁ Ἁγιορείτης

hristospanagia.gr

1Ὁσίου Γέροντος Πορφυρίου Καυσοκαλυβιτου, Βίος καὶ Λόγοι, Περὶ τῆς ἀγωγῆς τῶν παιδιῶν Ἔκδ. Ι.Μ. Χρυσοπηγῆς, Ζ΄ ἔκδοση, Χανιά, Κρήτη, 2006, σελ. 416

2Ὅ. π. σελ. 416-417.

3 Γιά τήν ὁποία κοινωνία λέμε λανθασμένα, ὅτι αὐτή εἶναι, πού διαστρέφει τά παιδιά, ἐνῶ οἱ κύριοι ὑπεύθυνοι εἶναι οἱ γονεῖς.

4«Εἰς τὸ «χήρα καταλεγέσθω μὴ ἐλάττων ἐτῶν ἑξήκοντα…»,PG 51, 330.53.31.

5Ἁγ. Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, Ἑρμηνεία στήν Πρός Ἐφεσίους, Ὁμιλία 21, PG 62, 151.

6Ἁγ. Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, Εἰς τό Κατά Ἰωάννην, Ὁμιλία 30, PG 59, 175.

7 Ἁγ. Ἰωάννου Χρυσοστόμου, PG 62, 546. «Ἄν τοίνυν ἄνωθεν καί ἐκ πρώτης ἡλικίας ὅρους αὐτῇ πήξωμεν καλῶς, οὐ δεηθόμεθα πολλῶν μετά ταῦτα πόνων, ἀλλ’ ἡ συνήθεια νόμος αὐτοῖς ἔσται λοιπόν. Μηδέν ἐῶμεν αὐτούς τῶν ἡδέων καί βλαβερῶν ποιεῖν, μηδέ ὡς παισί χαριζώμεθα∙ ἐν σωφροσύνῃ μάλιστα διατηρῶμεν αὐτούς∙ τοῦτο γάρ πάντων πλέον τήν νεότητα λυμαίνεται. Πρός τοῦτο πολλῶν δεῖται τῶν ἀγώνων, πολλῆς τῆς προσοχῆς. Ταχέως αὐτοῖς γυναῖκας ἄγωμεν, ὥστε καθαρά αὐτῶν καί ἀνέπαφα τά σώματα δέχεσθαι τήν νύμφην∙ οὗτοι οἱ ἔρωτες θερμότεροι. Ὁ πρό τοῦ γάμου σωφρονῶν, πολλῷ μᾶλλον μετά τόν γάμον∙ ὁ δέ μαθών πορνεύειν πρό τοῦ γάμου, καί μετά τόν γάμον ποιήσει». Παράθεση στό: Μητροπολίτου Ἐδέσσης, Πέλλης καὶ Ἀλμωπίας κ. Ἰωὴλ, Τὸ ἐνδιαφέρον τοῦ ἱεροῦ Χρυσοστόμου γιὰ τοὺς νέους, ἔκδ. Ἀποστολικὴ Διακονία, Ἀθῆνα 2007, σέλ. 137-145.

8 Ὅ. π. «μὴὁ πονηρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς ἀφελῆται» Βλ. ὅ.π. στό ἴδιο ἔργο τοῦ Μητροπολίτου Ἐδέσσης, Πέλλης καὶ Ἀλμωπίας κ. Ἰωὴλ.

9Ἁγίου Λουκᾶ Κριμαίας, Διδαχὲς, ἐκδ. «Ὀρθόδοξος Κυψέλη» Θεσσαλονίκη, http://www.orthodoxos.com.gr/phpBB3/viewtopic.php?f=22&t=2780#p16790

10Ἁγίου Τύχωνος τοῦ Ζαντόσκ, Παράθεση στό: Ἁγίου Λουκᾶ Κριμαίας, Διδαχὲς, ἐκδ. «Ὀρθόδοξος Κυψέλη» Θεσσαλονίκη, http://www.orthodoxos.com.gr/phpBB3/viewtopic.php?f=22&t=2780#p16790

11Ἐφ. 6, 4.

 http://www.hristospanagia.gr/?p=23917#more-23917